6 sposobów na to, żeby mieć zawsze ostre narzędzia (dłuta, noże, siekiery itp.)

Lubisz ostrzyć? Bo ja nie! I nie znam nikogo, kto to lubi. Ostrzenie wymaga wiedzy, doświadczenia, sprzętu, ale także skupienia, no i przede wszystkim czasu! Wolę ten cenny czas przeznaczyć na kojącą pracę z drewnem niż na szlifowanie metalu. Dlatego też ostrzę sporadycznie, ale mimo to zawsze mam w warsztacie gotowe do pracy bardzo ostre narzędzia. Jak to robię? Mam na to kilka sprawdzonych trików, którymi chcę się dzisiaj z Tobą podzielić. Zainteresowany?

Data publikacji: 6 kwietnia 2023

Po co nam ostre narzędzia?

Zanim przejdę do konkretnych rozwiązań, chciałabym Ci uświadomić, że ostre narzędzia to nie jest fanaberia! Ostrość wpływa realnie na kilka aspektów Twojej pracy. W narzędziach typu dłuto rzeźbiarskie, nóż snycerski, nóż do struga, czy siekiera, efekt Twojej pracy będzie zależał właśnie od jakości ostrza. To ważne szczególnie wtedy, kiedy zależy Ci na wysokiej jakości Twoich działań i doskonałym końcowym efekcie. To przecież dość logiczne, że np. ostre dłuto będzie precyzyjnie rozcinało włókna drewna, zamiast je niedbale rozrywać, dlatego pozostawi powierzchnię drewna estetyczną i przyjemnie gładką.

Ostra krawędź tnąca wpływa również na ergonomię pracy. Jeśli kiedykolwiek trzymałeś w dłoni ekstremalnie ostre narzędzie, to wiesz, że praca nim to czysta przyjemność. W takim przypadku nie musisz używać zbyt dużej siły, aby osiągnąć pożądany efekt. Zgodzisz się przecież, że np. ostrą siekierą zdecydowanie łatwiej i szybciej połupiesz drewno, niż stępioną.

Jest również trzecia ważna korzyść płynąca z pracy ostrymi narzędziami. Przez to, że wymagają one użycia mniejszej siły, stają się nie tylko łatwiejsze w obsłudze, ale również bezpieczniejsze! Pracując np. ostrym nożem, bardziej możemy skupić się na kierunku, w jakim popychamy ostrze, niż na sile, którą musimy do tego wykorzystać. Poza tym wobec ostrego narzędzia czujemy większy respekt i jesteśmy zazwyczaj ostrożniejsi. A dodatkowo rana, która powstała z przecięcia ostrym narzędziem goi się zdecydowanie szybciej.

Co wpływa na ostrość narzędzi?

Jest kilka czynników, które wpływają na ostateczną ostrość.

• Po pierwsze: stal, z jakiej wykonano narzędzie. Upraszczając, im lepsza stal, tym lepszą ostrość możemy osiągnąć. A na to, czy stal jest dobra, ma wpływ zarówno jej skład, jak i stopień hartowania podawany w skali Rockwella (HRc). Im wyższa wartość stoi przed literami HRc, tym twardsza stal. Twarde stale są trudniejsze do ostrzenia, ale za to możemy je lepiej wyostrzyć, tzn. lepszy efekt ostrości uzyskamy, no i zdecydowanie dłużej tę ostrość utrzymają.
  
  
• Po drugie: intensywność użytkowania. Im częściej używamy danego narzędzia, tym szybciej będzie się ono tępić, to chyba dość logiczna zależność.
  
  
• Po trzecie: rodzaj obrabianego drewna. Drewno drewnu nierówne. Są gatunki, które są bardzo przyjazne dla ostrza (np. drewno lipowe, drewno olchowe, drewno brzozowe), a bywają takie, szczególnie egzotyczne, które m.in.przez swoją ekstremalną twardość wręcz tępią ostrze (drewno żelazne, drewno pink ivory, drewno mutenye, czy drewno amarant).
  
  
• Po czwarte: częstotliwość i czas ostrzenia. Tutaj zależność też jest dość prosta. Jeśli ostrzymy rzadko, a później chcemy to szybko i byle jak nadrobić, to takie właśnie ostrze otrzymamy. Jeżeli natomiast poświęcimy temu zabiegowi odpowiednią ilość czasu, przyłożymy się do tego i zbudujemy precyzyjną krawędź, to odwdzięczy się ona trwałą ostrością.
  
  
• Po piąte: jakość materiałów użytych do ostrzenia. W przypadku miękkich, słabszych stali, jakość osełki nie ma aż takiego znaczenia. Jednak wysokiej jakości twarda stal wymaga wysokiej jakości osełek, bo tylko wtedy jesteśmy w stanie wydobyć z tych narzędzi ich maksymalną ostrość.

6 sposobów na ostre narzędzia do drewna

Jak zatem zadbać o to, żeby narzędzia zawsze, kiedy po nie chwycimy, były ostre? Przestrzegaj poniższych dość prostych zasad, a Twój kontakt z ostrzeniem ograniczysz do minimum!

Ważne natomiast, abyś robił to dość często, co ok. 15-30 minut ciągłej pracy, ale wystarczy zazwyczaj kilka pociągnięć, więc spędzisz na tym łącznie zaledwie kilka minut dziennie.

Takie polerowanie może odsunąć poważniejsze ostrzenie nawet o kilka tygodni, czy miesięcy! A być może już się przekonałeś, że poważne ostrzenie często trwa ponad godzinę, kosztuje Cię wiele wysiłku, a efekt i tak nie zawsze jest zadowalający, szczególnie w przypadku bardziej skomplikowanych ostrzy. Pamiętaj jednak, że polerowanie to nie jest ostrzenie, więc ostrze musi być już dobrze przygotowane, aby ten trik się udał.

Więcej na temat niezwykle uniwersalnego oleju marki BALLISTOL przeczytasz w artykule pt. “BALLISTOL – zabezpieczy Twoje narzędzia, ale i zdrowie. Sprawdź jakie CUDOWNE MOCE kryje niewielka butelka oleju“

• Staraj się nie obrabiać drewna zanieczyszczonego np. piaskiem (ta uwaga szczególnie dotyczy siekier).
  
• Uważaj na sęki, które skrawaj stopniowo i z dużą ostrożnością, gdyż mogą doprowadzić do wyszczerbienia ostrza.
  
• Nie używaj dłut jako dźwigni, chyba że są do tego dostosowane (np. dłuta stolarskie gniazdowe).
  
• Używaj pobijaka z rozwagą i wyłącznie do dłut, które zostały do tego zaprojektowane.

• Specjalne ochraniacze skórzane zaprojektowane dla poszczególnych grup narzędzi (najczęściej noży, czy siekier)
  
• Etui na narzędzia wykonane z grubej tkaniny (tak przechowuje się najczęściej dłuta, ale też niekiedy noże)
  
• Inne domowe sposoby, takie jak korek od wina (suchy!) nabijany na końcówkę wąskiego dłuta, czy nakładka z ogrodowego węża na szersze dłuto

Jak widzisz, nie są to zbyt skomplikowane zasady, powiedziałabym nawet, że te reguły są dość banalne. Jadnak w życiu często bywa tak, że nie doceniamy prostych rozwiązań i myślę, że właśnie to jest taki przypadek. Ja jednak od lat tak właśnie dbam o moje narzędzia i jak już wspomniałam, ostrzę sporadycznie. Istotne jest dla mnie również to, że kiedy mam chwilę na rzeźbienie, to mogę wejść do warsztatu, chwycić za pierwsze dłuto z brzegu, a ono zawsze będzie ostre jak brzytwa! I takich właśnie narzędzi Ci życzę!

---

Agnieszka Baraniok-Lipińska

Od ponad 20 lat prowadzę sklep specjalizujący się w sprzedaży narzędzi do ręcznej pracy w drewnie. Jednak nie tylko sprzedaję te narzędzia, ale przede wszystkim sama ich używam! Choć w swoim warsztacie spędzam długie godziny, gdzie rzeźbię, strugam, szlifuję, wiercę, piłuję, to nadal uważam, że jestem dopiero na początku swojej przygody z drewnem.
Dzięki tej praktyce o narzędziach wiem prawie wszystko, ale przede wszystkim rozumiem potrzeby klientów, szczególnie tych, którzy tak jak ja dopiero się uczą.
Z tematem ostrzenia zaprzyjaźniam się samego początku, najpierw teoretycznie, a od kilku lat również praktycznie. Ze względu na moje zainteresowania rzeźbiarsko-stolarskie, ostrzę zarówno różnego rodzaju dłuta, noże, jak również strugi, czy cykliny.
Bardzo dużą satysfakcję czerpię z uczenia innych, dlatego moje doświadczenie w tej dziedzinie wykorzystuję, tworząc zestawy do ostrzenia, a także prowadząc konsultacje z ostrzenia ręcznego.

---

Powiązane Wpisy