Ostrzenie dłut rzeźbiarskich i snycerskich krok po kroku

Skoro tu zaglądasz, to rzeźbisz. A jeśli rzeźbisz, to zapewne uwielbiasz spędzać godziny z dłutem w ręce, wpatrując się w fakturę drewna, czując jego zapach i słysząc odgłos skrawanych wiórów. To jest Twój świat, który sprawia Ci niesamowitą przyjemność i satysfakcję. Jednak raz na jakiś czas musisz opuścić tę przyjemną przestrzeń i zająć się zupełnie inną materią: metalem! I tutaj pojawia się wyzwanie, bo szlifowanie metalu to zupełnie inna bajka, która nie do końca Ci się podoba. I wiesz co, wcale Ci się nie dziwię, bo mam tak samo! Uwielbiam rzeźbienie, a ostrzenie dłut rzeźbiarskich traktuję jak zło konieczne. Dlatego właśnie staram się, aby było ono jak najszybsze i najprostsze oraz zabierało jak najmniej czasu. Jeśli chcesz poznać moje metody, przeczytaj koniecznie ten artykuł!

Data publikacji: 31 lipca 2019, ostatnia aktualizacja: 19 września 2025

Jak naostrzyć dłuta do drewna – co musisz wiedzieć na początek

Kiedyś wydawało mi się, że aby ostrzyć, trzeba wiedzieć naprawdę dużo na ten temat. Czytałam więc liczne artykuły i książki, oglądałam dziesiątki filmów, a przede wszystkim testowałam różne techniki w praktyce. Teraz, po wielu latach ostrzenia, a także używania tych naostrzonych przeze mnie narzędzi, wiem, że cała ta wiedza jest potrzebna, ale tylko tym, którzy chcą tego uczyć. Jeśli natomiast chcesz naostrzyć swoje narzędzia, powinieneś przyswoić tylko kilka podstawowych zasad. Reszta to praktyka, praktyka i jeszcze raz praktyka.

Co zatem warto wiedzieć, zanim zacznie się ostrzenie dłut rzeźbiarskich? Oto przed Tobą kilka kluczowych i niezbędnych informacji, które pozwolą Ci zrozumieć technikę, którą omówię na samym końcu. I zaznaczę tylko, że w tym artykule celowo upraszczam. Niekiedy wręcz pomijam pewne kwestie, gdyż jest to pigułka wiedzy przeznaczona dla osób początkujących w zakresie ostrzenia.

Co to znaczy, że dłuto jest tępe?

Ostrą krawędź tworzą dwie ścianki dłuta, które stykają się ze sobą idealnie pod określonym kątem. W dłucie tępym widać wyraźnie, że nie tylko nie ma tam punktu styku pomiędzy tymi ściankami, ale dodatkowo krawędzie są bardzo poszarpane i pełne rys.
Zatem Twoim zadaniem będzie zeszlifowanie dwóch stron ostrza tak, aby te ścianki idealnie się połączyły i to nie tylko w kilku punktach, ale na całej długości ostrza.

Jakie osełki będą potrzebne do ostrzenia

Temat osełek to temat na książkę. I nie da się go ominąć, jeśli mowa o ostrzeniu. Co zatem z tej niekończącej się wręcz skarbnicy wiedzy musisz wiedzieć? Na początek tylko 3 rzeczy:

Przykładowe zestawy do ostrzenia dłut rzeźbiarskich

Tak jak w przypadku wielu innych produktów, tak i tutaj sprawdza się zasada, że im lepsze narzędzie posiadasz, tym lepsze akcesoria do ich ostrzenia powinieneś zastosować. Dlaczego? Wysokiej jakości stal ma ogromny potencjał i możesz na jej krawędzi uzyskać niesamowitą ostrość! Jednak do tego będziesz potrzebował wysokiej jakości osełek.
Natomiast dłuta tańsze i tak nie zagwarantują Ci ostrości brzytwy, dlatego do ich naostrzenia wystarczą tańsze kamienie. Czyli im lepszej ostrości oczekujesz, tym więcej będzie musiał zainwestować w narzędzia i akcesoria do ostrzenia. Logiczne, prawda?

DYGRESJA DLA ZAAWANSOWANYCH
Stal, z której wykonane są dłuta, dzieli się na dwie główne grupy: węglowa i stopowa. Stal węglowa jest łatwiejsza w ostrzeniu i dobrze współpracuje z większością osełek. Stale stopowe, z dodatkiem np. chromu czy wanadu, tworzą twardsze węgliki, dlatego do takich dłut lepiej sprawdzają się wysokiej jakości dedykowane kamienie wodne albo osełki diamentowe.
Świadome dobieranie osełek do rodzaju stali gwarantuje szybkość i efektywność ostrzenia. Jest to szczególnie wskazane w przypadku profesjonalnych dłut, wykonanych z wysokiej klasy twardej stali.
Poniżej prezentowane zestawy nadają się zarówno do ostrzenia stali węglowej, jak i stopowej.

Zestaw do ostrzenia tańszych dłut rzeźbiarskich

Załóżmy jednak, że Twój zestaw dłut nie jest markowy, a Ty szukasz rozsądnych cenowo akcesoriów do ich ostrzenia. Oto jak taki przykładowy zestaw do ostrzenia tańszych dłut rzeźbiarskich może wyglądać:

• Kamień syntetyczny wodny NANIWA o granulacji 1000/3000 – do ostrzenia zgrubnego i właściwego
• Kamień profilowy o granulacji 1500 – do ostrzenia wewnętrznej strony dłut
• Kratka do regeneracji kamienia w bloku – do wyrównywania powierzchni kamienia
• Podkładka antypoślizgowa do kamieni w blokach – do unieruchomienia osełek podczas ostrzenia
• Zestaw do polerowania i konserwacji ostrza – do ostatecznego wygładzania ostrza, utrzymywania ostrości oraz zabezpieczenia ostrza przed korozją

Zestaw do ostrzenia dłut rzeźbiarskich wysokiej klasy:

A tak może wyglądać zestaw do ostrzenia dłut wysokiej klasy. Jeśli więc posiadasz markowe dłuta, których stal gwarantuje Ci uzyskanie ekstremalnej ostrości (np. szwajcarskiej marki Pfeil lub niemieckiej Kirschen), to propozycja dla Ciebie.

• Osełka diamentowa ATOMA o granulacji Coarse  – do ostrzenia zgrubnego
• Osełka diamentowa ATOMA o granulacji Fine – do ostrzenia właściwego
• Osełka diamentowa ATOMA o granulacji Extra Fine – do wygładzania ostrza
• Kamień profilowy o granulacji 1500 – do ostrzenia wewnętrznej strony dłut
• Baza do kamieni w bloku – do unieruchomienia osełek podczas ostrzenia
• Zestaw do polerowania i konserwacji ostrza – do ostatecznego wygładzania ostrza, utrzymywania ostrości oraz zabezpieczenia ostrza przed korozją.

Dlaczego uważam osełki diamentowe za najlepsze rozwiązanie? Wolniej się zużywają, szybciej ostrzą, nie są narażone na pęknięcie, są do każdego rodzaju stali (węglowej, stopowej, hss i nierdzewnej). Co więcej, nie wymagają regeneracji (wyrównywania powierzchni), nie wymagają dużej ilości wody podczas ostrzenia, mniej brudzą. Oczywiście mowa tutaj o osełkach diamentowych wysokiej jakości, a nie produktach z chińskich sklepów.

Jeśli chciałbyś skompletować swój indywidualnie dopasowany zestaw osełek, skontaktuj się z nami, a chętnie doradzimy! Napisz info@dluta.pl do nas lub zadzwoń 798 328 592.

Jak często należy ostrzyć dłuta?

Jak często trzeba ostrzyć narzędzia? To zależy. Od czego? Od wielu czynników: jakiego efektu oczekujemy, w jakim stanie i jakiej jakości narzędzia posiadamy, jakich akcesoriów do ostrzenia używamy i jaką techniką ostrzenia się posługujemy. Zamiast jednak zastanawiać się nad tą kwestią, ja patrzę na ten problem od drugiej strony: szukam sposobów, żeby ostrzyć jak najmniej, a najlepiej wcale! Ale czy tak się da?

Prowadząc warsztaty rzeźbiarskie oraz konsultacje ostrzenia zauważyłam, że podstawowym problemem jest to, że zdecydowana większość użytkowników nieodpowiednio i niewystarczająco dba o narzędzia, a szczególnie ich ostrza! Narzędzia są często upuszczane na podłogę, leżą na stołach stykając się z innymi metalowymi elementami, przechowywane są byle jak itp. itd.

A ostrzenie dłut rzeźbiarskich można wyeliminować prawie do zera stosując zasady, które opisałam szerzej w artykule pt. „6 sposobów na to, żeby mieć zawsze ostre narzędzia„. Zajrzyj tam, a przekonasz się, że utrzymanie ostrych narzędzi nie musi być trudnym zajęciem.

Ostrzenie dłut rzeźbiarskich w kilku prostych krokach

Zanim zaczniesz ostrzyć, zapoznaj się z kilkoma przydatnymi wskazówkami:

• Prezentowany poniżej sposób możesz stosować do wszelkiego rodzaju dłut: (rzeźbiarskich, snycerskich, do drzeworytu i linorytu), niezależnie od rodzaju osełek, które do ostrzenia wybierzesz.
• Pamiętaj, aby przygotować osełki zgodnie z zaleceniami (niektóre mogą wymagać zamoczenia w wodzie, a inne użycia oleju – wszystko zależy od tego, jakie kamienie posiadasz).
• Osełki, których użyjesz (oprócz diamentowych), powinny być zregenerowane, to znaczy ich powierzchnia powinna być pozbawiona wgłębień po poprzednim ostrzeniu. Służy do tego m.in. kratka do regeneracji.
• Możesz używać osełki dwustronnej (z granulacją grubszą i drobniejszą) lub dwóch oddzielnych kamieni o różnych granulacjach. Optymalnie należałoby użyć na końcu osełki o granulacji 6000, jednak w wersji budżetowej, zastąpić ją można polerką z odpowiednią pastą.
• Podczas ostrzenia na osełce w formie bloczka “wędruj” dłutem po całej powierzchni kamienia, aby nie wyżłobić go tylko w jednym miejscu.
• Kąt 20° jest kątem uniwersalnym i właśnie pod takim kątem dłuta są najczęściej ostrzone fabrycznie. Jednak Twoje dłuto może mieć troszkę inny kąt. Nie przejmuj się zatem tym, aby kąt był dokładnie równy 20°, raczej skup się na utrzymywaniu wybranego kąta na każdym z etapów ostrzenia.
• Drewno miękkie preferuje niższe kąty, nawet ok. 15°, natomiast do drewna twardego kąt wzrasta nawet do 30°.
• Podczas ostrzenia na krawędzi powstaje tzw. zadzior (grat, drut). Są to fragmenty zeszlifowanego metalu, które musimy usunąć, szlifując ostrze od drugiej strony. Im bardziej gruboziarnista osełka, tym bardziej wyczuwalny pod palcami będzie ten zadzior.
• Po zakończonym ostrzeniu dłuto należy zakonserwować odrobiną odpowiedniego oleju, aby zapobiec korozji.

Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej o dłutach do rzeźbienia, zajrzyj do artykułu pt. „Rodzaje dłut rzeźbiarskich, czyli dłuta rzeźbiarskie od podstaw”.

Technika ostrzenie dłut rzeźbiarskich płaskich

Każdy z poniższych kroków powtórz min. 10 razy.

Krok 2 i 3 powtórz na drobniejszej osełce np. 3.000.
Na końcu weź polerkę skórzaną, nanieś na nią niewielką ilość pasty polerskiej i wygładź ostrze w identyczny sposób, jak na osełce. Pamiętaj tylko, żeby na skórze dłuto wyłącznie ciągnąć, a nigdy pchać.
Przetrzyj dłuto ściereczką nasączoną olejem.

Technika ostrzenie dłut rzeźbiarskich półokrągłych typu „U”

Na końcu weź polerkę skórzaną, nanieś na nią niewielką ilość pasty polerskiej i wygładź ostrze w identyczny sposób, jak na osełce. Pamiętaj tylko, żeby na skórze dłuto wyłącznie ciągnąć, a nigdy pchać.
Przetrzyj dłuto ściereczką nasączoną olejem.

Technika ostrzenie dłut rzeźbiarskich kątowych typu „V”

Punkt 2 powtórz na drobniejszej osełce np. 3.000 i ponownie na kamieniu multiform usuń zadzior (krok nr 2).
Na końcu wygładź zewnętrzną stronę dłuta na skórze z naniesioną pastą polerską. Pamiętaj, żeby na skórze dłuto tylko ciągnąć, a nigdy pchać.
Przetrzyj dłuto ściereczką nasączoną olejem.

Jeśli chcesz zobaczyć, jak cały proces wygląda w praktyce, możesz obejrzeć nasz film dot. ostrzenia dłut rzeźbiarskich.
Prezentowana w nim metoda jest zbliżona do tej opisanej powyżej.

Ostrzenie dłuta Cię przerasta? Mamy na to sposób!

Mam nadzieję, że powyższe wskazówki były pomocne i Twoje dłuta znowu wcinają się w drewno, jak w masło! Mogło się jednak zdarzyć, że nie poradziłeś sobie z tym tematem, albo nawet nie zabrałeś się za ostrzenie, bo nie masz na to najzwyczajniej ochoty. Rozumiem Cię doskonale, bo ja też nie przepadam za ostrzeniem. Mam jednak dla Ciebie rozwiązanie, które być może Cię zainteresuje: skorzystaj z fachowej pomocy! Przyślij do nas swoje dłuta, a my je profesjonalnie naostrzymy. Wrócą do Ciebie perfekcyjnie ostre, a praca nimi znów będzie bezpieczna i cudownie przyjemna. Szczegóły znajdziesz pod adresem dluta.pl/usluga-ostrzenia

---

Źródła:
Ch. Pye, Woodcarving – Tools, Materials, Equipment, Guild of Masters Craftsman Publications Ltd., 1994
L. Lee, The Complete Guide to Sharpening, Taunton Press, 1996
I. Agrell, Carving Tool Tune-up, Fine Woodworking, XI-XII 1998
D. Faia, Beautiful Carving Starts With a Keen Edge, Fine Woodworking, 2009
B. Boggs, Get Sharp the Diamond Way, Fine Woodworking, IX-X 2014
T. Lie-Nielsen, Taunton’s Complete Illustrated Guide to Sharpening, Taunton Press, 2014
M. May, Get Started Carving, Fine Woodworking, I-II 2023

© 2024 CILIO Agnieszka Baraniok-Lipińska
Treści dostępne na blogu objęte są ochroną prawa autorskiego, a ich kopiowanie, powielanie, dalsze rozpowszechnianie lub inne korzystanie bez wyraźnej zgody autora jest zakazane i może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub karną. W razie zainteresowania licencją na korzystanie z treści napisz na adres blog@dluta.pl

---

Autorka tekstu:
Agnieszka Baraniok-Lipińska

Od ponad 20 lat prowadzę sklep specjalizujący się w sprzedaży narzędzi do ręcznej pracy w drewnie. Jednak nie tylko sprzedaję te narzędzia, ale przede wszystkim sama ich używam! Choć w swoim warsztacie spędzam długie godziny, gdzie rzeźbię, strugam, szlifuję, wiercę, piłuję, to nadal uważam, że jestem dopiero na początku swojej przygody z drewnem.
Dzięki tej praktyce o narzędziach wiem prawie wszystko, ale przede wszystkim rozumiem potrzeby klientów, szczególnie tych, którzy tak jak ja dopiero się uczą.
Z tematem ostrzenia zaprzyjaźniam się samego początku, najpierw teoretycznie, a od kilku lat również praktycznie. Ze względu na moje zainteresowania rzeźbiarsko-stolarskie, ostrzę zarówno różnego rodzaju dłuta, noże, jak również strugi, czy cykliny.
Bardzo dużą satysfakcję czerpię z uczenia innych, dlatego moje doświadczenie w tej dziedzinie wykorzystuję, tworząc zestawy do ostrzenia, a także prowadząc konsultacje z ostrzenia ręcznego.

---

Powiązane Wpisy