Nauka linorytu, czyli linoryt dla początkujących

linoryt odbitki i martyca

Łatwy, przyjemny i satysfakcjonujący – taki właśnie jest linoryt! Ta prosta technika graficzna może stać się Twoją nową pasją, którą możesz z powodzeniem rozwijać w domowym zaciszu. I wcale nie musisz się przejmować, że nie masz umiejętności plastycznych! Wystarczą dobre chęci, trochę cierpliwości oraz umiejętności manualnych, a także kilka akcesoriów, aby zacząć tworzyć piękne grafiki, czy też zacząć ozdabiać koszulki, czy płócienne torby! Zatem, jeśli masz ochotę spróbować, to my chętnie Ci w tym pomożemy, prowadząc Cię krok po kroku, bez zbędnych zawiłości, niuansów i skomplikowanych metod działania. Nauka linorytu to doskonała zabawa! Przekonaj się!

Data publikacji: 6 marca 2023

Linoryt – co to?

Linoryt najłatwiej porównać do dobrze nam znanej pieczątki. Najważniejszym elementem pieczęci jest specjalna płaska gumka, na której wycięto litery, czy jakiś wzór. Tę niewielką gumkę przykleja się do drewnianego/plastikowego korpusu, który stanowi wygodny uchwyt, więc bez problemu możesz przyłożyć stempel najpierw do poduszki z tuszem, a następnie do kartki. W efekcie na kartkę przeniesiony zostaje wycięty wcześniej w gumce wzór.

Natomiast linoryt to jakby ta sama płaska gumka, najczęściej w większym wymiarze, która nie ma uchwytu. Najpierw smarujesz ją farbą, a później przykładasz do niej papier. I tak jak wcześniej, tutaj także na kartkę przeniesiony zostaje wycięty wcześniej wzór.

Oczywiście to porównanie jest dużym uproszczeniem, jednak pozwala łatwo wyobrazić sobie, na czym polega linoryt.

Twoim zadaniem jest zatem przygotowanie wzoru, wycięcie go w linoleum (stworzenie tzw. matrycy) i umiejętne odbicie. Chyba zgodzisz się ze mną, że nie jest to fizyka kwantowa 😉 Linoryt możesz z powodzeniem wykonywać w domu, potrzebował będziesz do tego tylko kilka akcesoriów, o których przeczytasz poniżej.

W efekcie stworzysz piękne odbitki na papierze, które możesz np. oprawić i powiesić na ścianie. Możesz także wykorzystać linoryt do ozdabiania tkanin, np. koszulek, chust, czy płóciennych toreb. Jedną matrycę możesz wykorzystywać wielokrotnie, więc jeśli połączysz doświadczenie z odrobiną talentu, to całkiem prawdopodobne, że znajdą się chętni, aby odkupić od Ciebie efekty Twojej twórczości!

Nauka linorytu – jak zacząć?

Niewątpliwie nauka linorytu rozpoczyna się wraz z pomysłem! Nic się jednak nie przejmuj, jeśli uważasz, że nie jesteś osobą kreatywną, czy też nie masz za grosz zdolności do rysowania. Uwierz mi, prawie wszyscy, nawet najwspanialsi artyści kiedyś zaczynali od… naśladowania innych! Dlatego nie krępuj się i czerp z czeluści Internetu, wykorzystując znalezione tam wzory jako inspirację dla swoich prac. Pamiętaj jednak, że nie wszystkie znalezione w Internecie projekty będą darmowe. Dlatego też, jeśli będziesz chciał skopiować obrazek, upewnij się, że autor wyraził na to zgodę.

Skąd wziąć wzór do linorytu?

  • Skarbnicą pomysłów będzie na pewno Pinterest, gdzie po wpisaniu hasła: linoryt, linocut, linoprint odnajdziesz tysiące wzorów o różnym stopniu zaawansowania.
  • Również cennym źródłem inspiracji będzie Instagram. Wystarczy posłużyć się hasztagiem #linoryt #linocut #linoprint #linocutting, aby podejrzeć pracę zarówno początkujących, jak i zaawansowanych linorytników.
  • Jeśli chcesz stworzyć coś samodzielnie, możesz rozpocząć najprościej, jak to możliwe: narysuj prosty rysunek, zaznaczając tylko jego kontury. Może to być cokolwiek: domek, kwiatek, zwierzę, czy coś abstrakcyjnego.

Na początek wybieraj proste wzory, abyś mógł zyskać podstawowe umiejętności i zapoznać się z tą techniką.
Jak już będziesz sprawny w wycinaniu i kopiowaniu, przyjdzie czas na bardziej zaawansowane motywy.

Wzór w matrycy możesz wyciąć na dwa sposoby:

nauka linorytu - wycinanie po śladzie

wycinasz linie – prosty i szybki sposób, choć nie daje tak spektakularnych efektów jak drugi; pozwala jednak zapoznać się z techniką

wycinasz tło – wymaga więcej umiejętności, choć jeśli wybierzesz prosty wzór, powinieneś sobie także z nim poradzić; daje dużo lepszy efekt

nauka linorytu - wycinanie tła

Obie techniki można z powodzeniem łączyć, na to jednak przyjdzie czas na bardziej zaawansowanym etapie.

Nauka linorytu w domu – czy to możliwe?

Zanim opowiem Ci o tym, czego potrzebujesz do wykonania odbitek, chcę rozwiać Twoje wątpliwości dotyczące przestrzeni, w której linoryt powstaje.

Linoryt to sztuka graficzna, dlatego uczą się go studenci Uniwersytetów Artystycznych. Korzystają tam ze specjalnych pracowni, które wyposażone są w odpowiedni sprzęt. Oczywiście powstające w takich warunkach odbitki są niesamowicie profesjonalne i mogą nosić miano Sztuki. Jednak linoryt, tak jak i rysunek, czy rzeźba, nie jest zarezerwowany tylko dla wybranych. Możesz z powodzeniem tworzyć linoryt w domu! I może Twoje odbitki nigdy nie trafią do galerii, a Ciebie nikt nie nazwie artystą, ale na pewno ich stworzenie pozwoli Ci poczuć ogromną radość i satysfakcję, a przecież o to w życiu chodzi, prawda?

Jeśli więc masz w domu stół, na którym możesz rozłożyć się najpierw z wycinaniem, a następnie z odbijaniem, to wystarczy, że odpowiednio go zabezpieczysz, zaopatrzysz się w poniższe akcesoria i już możesz zacząć tworzyć! Czy zdołałam Cię już przekonać, że nauka linorytu jest również dla Ciebie?

Linoryt – potrzebne akcesoria

Linoryt można oczywiście wykonywać na wiele sposobów. Ja omówię jeden z najprostszych, który nie będzie od Ciebie wymagał zbędnych inwestycji, bo być może jeszcze nie wiesz, czy to Twoja bajka. Dlatego też podzielę potrzebne wyposażenie na to, które jest niezbędne, oraz takie, które dobrze, gdybyś posiadał.

Nauka linorytu – niezbędne akcesoria

  1. wzór (wydrukowany lub samodzielnie narysowany)
  2. ołówek (średnio-miękki np. HB)
  3. kalka ołówkowa/maszynowa (taka fioletowa) 
  4. linoleum w arkuszu
  5. jedno dłuto półokrągłe głębokie i wąskie (do wycinania precyzyjnych linii oraz ew. tła)
  6. wałek gumowy
  7. farba drukarska lub specjalny tusz
  8. kawałek szkła, pleksi (do rozsmarowania farby)
  9. papier do odbitek (nieco większy od matrycy)
  10. drewniana płaska łyżka (do dociskania papieru do matrycy)

Nauka linorytu – dodatkowe akcesoria

  1. farba plakatowa – dowolny kolor (do zabarwienia linoleum, aby łatwiej było dostrzec wycinany wzór)
  2. cienkopis permanentny (można nim poprawić odkalkowany wzór, aby się nie rozmazywał)
  3. drugie dłuto półokrągłe szerokie (do łatwiejszego usuwania tła)
  4. nóż do tapet (do usunięcia zbędnego linoleum)
  5. gazety (do zabezpieczenia miejsca pracy przed zabrudzeniem)
  6. rękawiczki gumowe (do zabezpieczenia dłoni przed zabrudzeniem)
  7. drewniana podkładka (do bezpiecznego unieruchomienia linoleum podczas wycinania)

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat dłut do linorytu, przeczytaj artykuł pt. “Jakie dłuta do linorytu wybrać na początek?

Na czym odbijać linoryt?

Linoryt odbija się przede wszystkim na papierze. Wykorzystuje się do tego wiele rodzajów papieru, więc nie musisz od razu kupować specjalistycznych bloków. Najlepszy będzie lekko chropowaty, dość gruby papier do rysowania, o gramaturze ok. 200 g. Ale zwykły papier do drukarki na początek też się nada. Oczywiście efekt nie będzie tak dobry, ale wystarczający, aby połknąć linorytowego bakcyla 😀 Eksperymentuj zatem z różnymi rodzajami papieru i sam się przekonaj, który efekt jest dla Ciebie najbardziej odpowiedni!

Świetny rezultaty przynosi także odbijanie na tkaninie. Można wypróbować zarówno cienką bawełnę (T-shirt), jak i grubszą tkaninę (torba płócienna).

Rzadziej spotykane jest nanoszenie wzoru na skórę, szkło, czy drewno. Jest to jednak  możliwe, jeśli dobierzesz odpowiednią farbę.

Przeczytaj artykuł Magdaleny Leszczyniak pt. Linoryt-sztuka graficzna. Magdalena swoje wzory nanosi m.in. na bawełniane koszulki.

Linoryt – jak zrobić? Nauka linorytu krok po kroku.

Jeśli już zdecydowałeś, jaki sposób wycinania wybierasz, przygotuj miejsce pracy. To bardzo ważne, gdyż dłuto, którego będziesz używał, jest niesamowicie ostre! Dlatego zadbaj o dobre oświetlenie, stabilny stół, a także o unieruchomienie matrycy np. na specjalnej podkładce.

Zabezpiecz miejsce, na którym będziesz robił odbitkę, przed zabrudzeniem. Użyj do tego np. gazet lub tektury. Możesz także użyć rękawiczek gumowych, jeśli nie chcesz ubrudzić rąk. Farba wodna jest dość łatwa do usunięcia, pod warunkiem jednak, że nie zdążyła zbyt mocno wyschnąć.

A oto jak wygląda nauka linorytu krok po kroku. Jeśli posiadasz niezbędne akcesoria, możesz zaczynać:

1. Przygotuj projekt

nauka linorytu - przygotowanie

Jeśli wybrałeś wzór z Internetu, wydrukuj go w odpowiedniej wielkości. Zwróć uwagę na to, że wzór odbije się na kartce, jak w lustrze. Jeśli więc na rysunku jest np. napis, musisz go wydrukować w lustrzanym odbiciu. Wszystkie programy graficzne umożliwiają odbicie obrazu w poziomie.

2. Przenieś wzór na linoleum

nauka linorytu - kopiowanie wzoru

Wzór możesz przekopiować na wiele sposobów. Na początek proponuję wykorzystać kalkę ołówkową.

Kalkę przykładasz świecącą stroną do dołu, na kalce układasz wydrukowany projekt i obrysowujesz kontury za pomocą ołówka.

Jeśli projekt tworzysz samodzielnie, to możesz go od razu narysować na linoleum. Pamiętaj jednak o lustrzanym odbiciu!

nauka linorytu - utrwalanie

Odbity na linoleum wzór możesz utrwalić, aby nie rozmazywał się podczas wycinania.

Permanentny pisak sprawdzi się przy prostych wzorach.

Natomiast pokrycie matrycy farbą plakatową nie tylko utrwali nawet wyjątkowo skomplikowany wzór, ale będzie także bardzo pomocne, jeśli używasz jasnego linoleum. Dzięki przyciemnieniu wierzchniej warstwy będziesz lepiej mógł rozróżnić to, co już wyciąłeś, od tego, co nadal czeka na wycięcie. Farba potrzebuje jednak kilku godzin na przeschnięcie.

3. Wytnij wzór w linoleum

nauka linorytu  - wycinanie po śladzie

Wiesz już, że masz teraz dwa wyjścia:
łatwiejsze, kiedy wycinasz po liniach, które odbiłeś na linoleum (zdjęcie z czerwoną matrycą) lub trudniejsze, gdy usuwasz wszystko, oprócz właśnie tych linii (zdjęcie poniżej).

nauka linorytu  - tworzenie matrycy

Chwyć zatem dłuto i wbijaj je niezbyt głęboko w linoleum.

W przypadku pierwszej techniki, wycinaj po prostu rowki.

W drugim wypadku musisz powycinać dużo tła (tutaj przyda się również szersze dłuto). Nie martw się, jeśli wbijesz się dłutem zbyt głęboko i zrobisz dziurę. Ta wycinana powierzchnia i tak nie ma znaczenia.

nauka linorytu - nożyk

Jeśli tworzysz matrycę wg drugiej techniki, to kiedy wzór jest już gotowy, możesz odciąć nożem tło będące poza rysunkiem. Nie jest one potrzebne, wręcz może niepotrzebnie zabrudzić odbitkę.

4. Przygotuj farbę

nauka linorytu - farba

Zanim przystąpisz do nanoszenia farby na matrycę, musisz ją rozsmarować na gładkiej powierzchni. Przygotuj np. czysty kawałek szkła/pleksi, na który wyciśnij trochę farby. Jej ilość zależy od wielkości wzoru.

Weź do ręki wałek i zacznij rozsmarowywać za jego pomocą farbę. Wykonaj kilka ruchów w różnych kierunkach. Musisz rozmieścić farbę równomiernie na podkładce tak, aby pokryła wałek jednolitą warstwą. Kiedy usłyszysz charakterystyczne “mlaskanie” farby, to znak, że możesz zacząć nanosić ją na matrycę.

5. Nanieś farbę na matrycę

nauka linorytu  - nanoszenie farby

Matrycę ułóż na całkowicie płaskiej powierzchni i pokryj ją dokładnie farbą. W tym celu powinieneś wielokrotnie przejechać wałkiem po powierzchni linoleum. Co kilka pociągnięć uzupełniaj farbę na wałku, przeciągając go po szklanej powierzchni.

6. Odbij wzór na papierze

nauka linorytu - robienie odbitki

Nadszedł czas wielkiego finału! Przygotuj kartkę papieru i ułóż ją centralnie na matrycy. Przyciskaj ją jedną ręką, aby się nie przesunęła, a w drugą dłoń weź łyżkę. Za jej pomocą dociśnij papier do całej matrycy. Kiedy skończysz, jednym zdecydowanym ruchem podnieś kartkę papieru. Możesz już podziwiać swój pierwszy linoryt!

Najprawdopodobniej będziesz miał kilka zastrzeżeń co do jakości odbitki. Nic się nie przejmuj, to podobnie jak z naleśnikami, pierwszy rzadko dobrze wychodzi 😀 Zastanów się, co poszło nie tak, wyciągnij wnioski i nie zwlekając łap za wałek, aby wykonać kolejną odbitkę!

7. Wysusz odbitkę

nauka linorytu  - odbitki

Farba wodna wysycha kilka godzin. Odłóż więc odbitkę w bezpieczne miejsce, do całkowitego wyschnięcia.

Jeśli na odbitce widzisz ślady farby, których chciałbyś się pozbyć, spróbuj użyć do tego celu gumki do mazania.

8. Posprzątaj miejsce pracy

nauka linorytu - mycie sprzętu

Teraz najmniej sympatyczna część tego zajęcia, czyli mycie matrycy, wałka i szklanej podkładki. Do usunięcia farby wodnej wystarczy Ci ciepła woda.

Dodatkowe wskazówki, które mogą Ci się przydać podczas pracy:

  • Na początek nie musisz przejmować się dokładnymi wymiarami dłuta, które chcesz używać. Z czasem zyskasz wyczucie i będziesz dokładnie wiedział, jakie dłuto będzie najlepsze do danego projektu.

  • Jeśli używasz farby wodnej i robisz dłuższe przerwy, spryskaj szklaną powierzchnię z naniesioną farbą odrobiną wody ze spryskiwacza, dzięki temu farba nie zaschnie.

  • Pierwszą odbitkę zawsze warto zrobić na zwykłym papierze, aby upewnić się, czy matryca została odpowiednio wycięta.

  • Jeśli używasz czarnej farby, to na gotowej odbitce niewielkie białe fragmenty możesz wypełnić używając np. czarnego cienkopisu.

Linoryt – czy to technika dla dzieci?

Nanoszenie farby na matrycę

Linoryt to dość prosta technika, z którą powinno poradzić sobie sprawne manualnie starsze dziecko, a już na pewno młodzież. Jednak ze względu na używanie bardzo ostrych narzędzi (dłut),  ważne jest, aby odbywało się to pod nadzorem osoby dorosłej, która wie, jakie środki bezpieczeństwa zachować. A są one bardzo proste:

  1. Linoleum powinno być zawsze unieruchomione podczas wycinania.
    Bardzo pomocna będzie specjalna podkładka ze sklejki, która pozwala na zablokowanie płytki linoleum, dzięki czemu dłuto będzie mogło bezpiecznie je skrawać.
  2. Dłuto powinno być podczas cięcia prowadzone wyłącznie od siebie.
    Przed dłutem nie powinno znajdować się nic, poza linoleum. Absolutnie nie wolno kierować dłuta w stronę, gdzie znajduje się np. druga dłoń!

Warto dodać, że tego typu zajęcie bardzo wzmacnia umiejętność skupienia, rozwija sprawność manualną oraz pobudza kreatywność. Odnosi się to oczywiście nie tylko do dzieci i młodzieży, ale też do osób starszych.

Zestaw do nauki linorytu

Wiesz już, czego potrzebujesz, żeby rozpocząć zabawę w linoryt. Poznałeś także podstawy tworzenia odbitek za pomocą tej techniki. Jeśli jednak nadal masz wątpliwości lub jeśli chcesz ułatwić sobie życie i skorzystać z pomocy, wybierz nasz Zestaw do nauki linorytu.
Znajdziesz w nim wszystkie niezbędne akcesoria oraz obrazkową instrukcję, dzięki którym wykonasz swoje pierwsze matryce i odbitki!
Wszystkie elementy zostały skrupulatnie dobrane i charakteryzuje je wysoka jakość i trwałość.

  • Dłuto, które wchodzi w skład tego zestawu to narzędzie produkowane przez szwajcarską firmę Pfeil. Pozwoli Ci ono łatwo wycinać nawet najbardziej skomplikowane wzory i długo nie będzie wymagało ostrzenia.
  • Specjalnie zaprojektowana podkładka pozwoli Ci unieruchomić linoleum podczas cięcia, dzięki czemu praca będzie nie tylko wygodna, ale też bezpieczna.
  • Linoleum jest wysokiej jakości i podczas cięcia nie kruszy się, dlatego praca w nim jest czystą przyjemnością.
  • Czarna farba jest farbą wodną, dlatego wszystkie akcesoria z łatwością umyjesz pod bieżącą wodą.
  • Obrazkowa instrukcja nie wymaga łączenia z Internetem, dlatego możesz w ciszy i spokoju oddać się temu zajęciu, gdziekolwiek jesteś.

Zestaw ten to także doskonały pomysł na prezent. Nauka linorytu zainteresować może wiele osób, począwszy od młodzieży, która chce rozwijać swoje umiejętności, a skończywszy na kimś, kto chciałby robić coś ciekawego na emeryturze. Jeśli więc szukasz oryginalnego upominku dla osoby, która lubi prace plastyczne, ten komplet będzie idealny!


Autorka tekstu:
Agnieszka Baraniok-Lipińska

Agnieszka Baraniok-Lipińska

Od ponad 20 lat prowadzę sklep specjalizujący się w sprzedaży narzędzi do ręcznej pracy w drewnie. Jednak nie tylko sprzedaję te narzędzia, ale przede wszystkim sama ich używam! Choć w swoim warsztacie spędzam długie godziny, gdzie rzeźbię, strugam, szlifuję, wiercę, piłuję, to nadal uważam, że jestem dopiero na początku swojej przygody z drewnem.
Dzięki tej praktyce o narzędziach wiem prawie wszystko, ale przede wszystkim rozumiem potrzeby klientów, szczególnie tych, którzy tak jak ja dopiero się uczą.
Kilka lat temu wpadłam na pomysł Samouczków Rzeźbiarskich – zestawów do samodzielnej nauki rzeźbienia i strugania drewna. W 2021 roku stworzyłam mój pierwszy autorski projekt: serię Samouczek drewniana łyżka, który podbił serca naszych klientów. Obecnie pracuję już nad kolejną serią.


Powiązane Wpisy

Ostrzenie dłut do linorytu – jak to robić łatwo i skutecznie

Czy ostrzenie dłut do linorytu może być proste? Czy możliwe jest naostrzenie niewielkich profilowych rylców [...]

Jakie dłuta do linorytu wybrać na początek?

Zainteresowałeś się właśnie linorytem i chcesz kupić swoje pierwsze dłutka? A może już wycinasz w [...]

Linoryt – sztuka graficzna

Zafascynowane pracami graficzki i ilustratorki Magdaleny Leszczyniak, postanowiłyśmy zgłębić tajemnice linorytu i podzielić się z [...]

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *