Drewno dębowe – właściwości i zastosowanie

Czy wiesz, że drewno dębowe stanowi fundamenty wielu historycznych budowli, włączając w to słynną katedrę Notre Dame? To na dębowych palach powstało piękne miasto Amsterdam, a legendarny szwedzki statek Vasa, który po prawie trzech stuleciach wciąż zachwyca swoją solidnością, również zawdzięczał swoje istnienie drewnu dębowemu!
Dziś, kiedy chcemy odnowić nasze domy, często wybieramy materiały trwałe i solidne. Drewno dębowe nadal pozostaje jednym z najlepszych wyborów. Jeśli zastanawiasz się nad jego wykorzystaniem w Twoim projekcie, to właśnie w tym artykule dowiesz się wszystkiego, co warto wiedzieć o tym szlachetnym gatunku.

Data publikacji: 10 maja 2024 r.

Drewno dębowe – właściwości

Drewno dębowe pochodzi zazwyczaj z dębu szypułkowego (Quercus robur) lub dębu bezszypułkowego (Quercus petraea).

O dębie przeczytasz więcej w artykule pt. “https://blog.dluta.pl/dab-jak-wyglada-jak-dlugo-zyje-i-jak-go-sadzic/”

Zanim zapoznasz się z poniższym opisem, zajrzyj do artykułu objaśniającego budowę drewna: “Fizyczne i mechaniczne właściwości drewna”

Charakteryzuje się ciepłą, żółtawo-brązową barwą, z widocznym i wyrazistym rysunkiem słojów. Jego twardziel jest ciemniejsza i bardziej odporna niż jasny, kremowy biel. Wyraźne usłojenie nadaje mu charakterystyczny wygląd, a w przypadku starszych egzemplarzy można spotkać przebarwienia, szczególnie w ciemniejszych odcieniach.

Dęby należą do rodziny drzew pierścieniowonaczyniowych. Dzięki wyraźnym różnicom pomiędzy słojami wczesnymi i późnymi.

Dębowa twardziel jest ceniona za wytrzymałość i trwałość. Wysoka gęstość wynosząca około 720 kg/m³ oraz twardość (wg Janki) 1360 lbf czynią drewno dębowe jednym z najtwardszych gatunków w Europie. Jest odporne na działanie warunków atmosferycznych, a naturalna zawartość garbników skutecznie chroni je przed szkodnikami.

Choć drewno dębowe jest dość ciężkie i trudniejsze do cięcia, oferuje wyjątkową trwałość i stabilność. Dąb jest stosunkowo łatwy do suszenia, ale wymaga to czasu i precyzji, aby zapobiec pękaniu. Po wykończeniu drewno dębowe zachowuje wyrazisty rysunek i jedwabisty połysk.

Jak twardy jest dąb w porównaniu z innymi rodzajami drewna?

Określenie twardości drewna nie jest jednoznaczne, ponieważ zależy od wielu czynników. Na twardość wpływa gatunek drzewa, jego wzrost, wilgotność oraz warunki środowiskowe, w jakich konkretny egzemplarz rósł. Dodatkowo twardziel – wewnętrzna, starsza część pnia – jest zazwyczaj twardsza i bardziej odporna na uszkodzenia niż biel, czyli zewnętrzna, młodsza warstwa pnia. Do określania twardości najczęściej używa się skali Janki. Twardości nie należy też mylić z inną właściwością drewna, a mianowicie gęstością, czyli ciężarem właściwym. Często drzewo, które jest na początku tabeli pod względem twardości, niekoniecznie wygrywa również pod względem gęstości.

Wśród rodzimych gatunków drewna grab jest najtwardszy, osiągając na skali Janki wartość około 1800 lbf. Dąb, jesion, buk i grochodrzew wykazują twardość zbliżoną na poziomie około 1300 lbf. Orzech włoski jest nieco bardziej miękki od dębu, uzyskując twardość na poziomie około 1100 lbf.

Wśród europejskich drzew najtwardsza jest oliwka europejska, której twardość określana jest na poziomie ok. 2700 lbf.
Natomiast wśród wszystkich znanych gatunków drzew, za najtwardsze uchodzą: quebracho (ok. 4500 lbf.), lignum vitae (ok. 4400 lbf.), gidgee (ok. 4300 lbf.), drewno wężowe (ok. 3800 lbf.). A tylko nieco dalej w tabeli: mopane (ok. 3400 lbf.), drewno żelazne (ok. 3260 lbf.) oraz heban (ok. 3000 lbf.).

Dane o twardości poszczególnych gatunków pochodzą ze strony https://www.wood-database.com/ i z podanych powyżej względów mogą różnić się z innymi publikowanymi zestawieniami.

Drewno dębowe – zastosowanie

Drewno dębowe, ze względu na swoje wyjątkowe właściwości, znajduje zastosowanie w szerokim spektrum produktów. Jego popularność wynika z trwałości, twardości i estetyki, dlatego jest chętnie wykorzystywane w wielu dziedzinach.

Co robi się z dębu? Oto najbardziej typowe współczesne zastosowanie tego drewna:

• na podłogi, ze względu na swoją trwałość i piękny wygląd
• na solidne, eleganckie meble, takie jak stoły, szafy, komody czy krzesła
• dębowe schody to synonim wytrzymałości i klasy
• tradycyjnie używane do produkcji beczek do przechowywania i dojrzewania alkoholi, szczególnie whisky, koniaku i win
• doskonale nadaje się na zewnętrzne drzwi i ramy okienne
• boazerie, listwy przypodłogowe i inne elementy wykończeniowe z dębu dodają wnętrzom elegancji
• ze względu na rezonans, drewno dębowe używane jest do produkcji instrumentów, w tym gitar i fortepianów
• jest tradycyjnie wykorzystywany do budowy elementów konstrukcyjnych w łodziach
• często wybierane do produkcji trumien i urn

Drewno dębowe było niegdyś typowym materiałem do budowy więźby dachowej, ze względu na swoją wyjątkową trwałość i dostępność. W średniowieczu korzystano z niego powszechnie w konstrukcjach gotyckich, jak katedra Notre-Dame w Paryżu, gdzie dach zwany “Lasem” (La Forêt) został zbudowany z olbrzymiej liczby dębowych belek, z których każda pochodziła z osobnego drzewa. Łącznie do stworzenia dachu zużyto około 1 300 dębów. Niestety, pożar w 2019 roku zniszczył wiele z tych drewnianych elementów.

Obecnie drewno dębowe jest rzadziej używane do takich konstrukcji, głównie ze względu na koszt i dostępność. Dęby potrzebują setek lat, by osiągnąć odpowiednią jakość, a rosnąca świadomość ekologiczna skłania do bardziej zrównoważonych praktyk leśnych. W efekcie w nowoczesnym budownictwie częściej stosuje się inne rodzaje drewna lub materiały kompozytowe.

Jednak po pożarze, francuscy leśnicy i właściciele lasów współpracowali, aby znaleźć dęby odpowiedniej jakości do odbudowy. Wspólnie pozyskali je z lasów prywatnych i państwowych na terenie całego kraju, kierując się zasadami zrównoważonego leśnictwa. Dzięki temu katedra Notre-Dame otrzyma nowe, dębowe belki, kontynuując wielowiekową tradycję użycia dębu w budownictwie sakralnym.

Dzięki różnorodności i zasobom leśnym we Francji możliwe jest znalezienie odpowiednich dębów do odbudowy katedry. Co więcej, dęby wykorzystywane do odbudowy katedry Notre-Dame będą pochodziły z lasów zarządzanych w sposób zrównoważony, co zapewni zachowanie naturalnych zasobów leśnych w przyszłości.

Foto 1: Dach katedry, znany również jako la forêt (las), jest w trakcie budowy. 35 tartaków z certyfikatem PEFC w całej Francji pozyskało francuski dąb ze 175 lasów z certyfikatem PEFC na potrzeby gruntownej renowacji. (Zdjęcie dostarczone przez PEFC, autorstwa Patricka Zachmanna). Zdjęcie ze strony https://woodcentral.com.au/french-triumph-how-notre-dame-fully-traced-oaks-for-rebuild/
Foto 2: Kadr z filmu pt. “Notre-Dame de Paris au fil des siècles – Reconstitution 3D”, https://www.youtube.com/watch?v=pR0n6K4O8ig

Jeśli interesuje Cię historia dębowej więźby w Katedrze Notre Dame, polecamy m.in. te filmy:
Notre-Dame de Paris au fil des siècles – Reconstitution 3D
The forestry and wood industry is organizing to rebuild Notre-Dame de Paris
Charpente de Notre-Dame – Art Graphique & Patrimoine – Voyage dans le nuage de points

Jak obrabiać i wykańczać drewno dębowe

Dąb to jedno z najtwardszych i najtrwalszych rodzajów drewna, dlatego jego obróbka wymaga więcej cierpliwości i precyzji. Kluczowym aspektem pracy z tym drewnem jest posiadanie odpowiednich narzędzi.

Obróbka:

• Ze względu na twardość, cięcie może być wymagające. Wybieraj zatem najlepiej specjalne piły z zębem dedykowanym do twardych gatunków, jak np.
  • Piła japońska DOZUKI Hardwood Z-SAW – uniwersalna
  • Piła japońska KATABA Super Hard GYOKUCHO – poprzeczna
  • Piła japońska DOZUKI Super Hard GYOKUCHO – poprzeczna

• Ręczna obróbka, np. dłutowanie czy struganie, jest możliwa dzięki narzędziom z bardzo dobrą stalą. Dłuta muszą być wyjątkowo ostre, by pracować z dębem precyzyjnie i bez większego wysiłku. W tym wypadku polecamy dłuta firmy KIRSCHEN, które słyną ze stali doskonale radzącej sobie z twardym drewnem. Natomiast ze strugów polecamy wybrać markę VERITAS wyposażoną w noże PM-V11.

• Dębowe deski czy belki można również bez problemu kleić, co pozwala tworzyć stabilne i trwałe konstrukcje meblowe lub rzeźbiarskie.

Wykańczanie:

• Szlifowanie dębu, choć nieco trudniejsze ze względu na twardość, przynosi doskonałe efekty. Zaleca się stosowanie papieru ściernego o różnych gradacjach, zaczynając od grubszych i stopniowo przechodząc do delikatniejszych.

• Bejcowanie, impregnacja czy olejowanie są stosunkowo proste, ponieważ dąb dobrze wchłania płyny, zachowując jednocześnie swoje charakterystyczne usłojenie. Wykończenie olejem czy lakierem wydobywa ciepłe, brązowe tony dębu, podkreślając rysunek drewna i zapewniając dodatkową ochronę przed zabrudzeniem czy wilgocią.

Dąb wymaga wprawy, ale przynosi wyjątkowe rezultaty – meble, rzeźby i inne wyroby z tego drewna cechują się niezwykłą trwałością i elegancją, które doceni każdy rzemieślnik i stolarz.

Gdzie kupić drewno dębowe?

Drewna dębowego możesz szukać przede wszystkim w okolicznych tartakach. Jeżeli jednak nie masz takiego w okolicy lub jeśli Twój tartak nie sprzedaje takiego drewna, możesz skorzystać z zakupu przez internet. Firma, którą polecamy, to UPH Sękowski.

W sklepie internetowym www.sekowski.com.pl/sklep, znajdziesz bogatą ofertę drewna, w tym również kilka gatunków dębu: dąb zwykły, dąb czerwony oraz dąb czarny!

Co ważne, możesz kupić pojedyncze deski, których zdjęcia znajdują się w sklepie.

A do 9 czerwca 2024 r. otrzymasz specjalny rabat: 5% na wszystko z kodem dlutaPL5 oraz 10% na dęby z kodem dlutaPL10.

Udanych zakupów!

---

Autorka tekstu:

Agnieszka Baraniok-Lipińska

Od ponad 20 lat prowadzę sklep specjalizujący się w sprzedaży narzędzi do ręcznej pracy w drewnie. Jednak nie tylko sprzedaję te narzędzia, ale przede wszystkim sama ich używam! W swoim warsztacie spędzam długie godziny, gdzie rzeźbię, strugam, szlifuję, wiercę, piłuję. Jednak nadal uważam, że jestem dopiero na początku swojej przygody z drewnem.
Dzięki tej praktyce o narzędziach wiem prawie wszystko. Przede wszystkim jednak rozumiem potrzeby klientów, szczególnie tych, którzy tak jak ja dopiero się uczą.
Kilka lat temu wpadłam na pomysł Samouczków Rzeźbiarskich – zestawów do samodzielnej nauki rzeźbienia i strugania drewna. W 2021 roku stworzyłam mój pierwszy autorski projekt: serię Samouczek drewniana łyżka, który podbił serca naszych klientów. Obecnie prowadzę również warsztaty rzeźbienia w drewnie dla osób początkujących pod nazwą “Alelipa!”, a także konsultacje z ręcznego ostrzenia narzędzi.

---

Powiązane Wpisy