Ostrzenie cyklin do drewna – poradnik krok po kroku

Ostrzenie cykliny jest dla Ciebie zagadką? Nie wiesz, dlaczego i jak to robić? Zastanawiasz się nad wyborem potrzebnych akcesoriów? A może już próbowałeś tego dokonać, jednak cały czas nie wychodzi to tak, jak byś chciał?
W tym poradniku znajdziesz odpowiedzi na wszystkie powyższe pytania, a także dowiesz się co zrobić, aby ostrzenie cyklin zaczęło być dla Ciebie łatwe i przyjemne, a ich używanie efektywne!

Data publikacji: 28 czerwca 2023

Dlaczego cyklinę trzeba ostrzyć?

Kupujesz cyklinę, bo ktoś znajomy Ci ją polecił, albo zobaczyłeś filmik, na którym stolarski guru tłumaczył, jakie to cudowne narzędzie. Jednak kiedy bierzesz ją do ręki po raz pierwszy, czujesz się ogłupiony, no bo niby jak taka zwykła blaszka ma być tym wyjątkowym i niezastąpionym narzędziem? Być może już zdążyłeś się dowiedzieć, że cykliną będziesz mógł zarówno zdzierać farbę i lakier, jak i ostatecznie wygładzać powierzchnię drewna. Niestety nikt Ci nie powiedział, że będziesz musiał ją ostrzyć!

Ta stalowa płytka potrafi zdziałać cuda, jednak tylko wtedy, kiedy ją odpowiednio przygotujemy. W tym celu musisz stworzyć na jej krawędzi specyficzne ostrze, które ścina cienkie warstwy materiału, a nie skrobie, jak to się dzieje w przypadku skrobaków. Zanim jednak dojdziemy do samej technik ostrzenia, przyjrzyjmy się samej cyklinie.

Więcej na temat tego, co to jest cyklina, do czego służy, jakie są jej rodzaje, i jak jej używać, przeczytasz w artykule pt. „Cyklina do drewna – co to jest, do czego służy i jak jej używać„

Czy cyklina to skrobak?

Rąbek, zadzior, haczyk, drut to określenia tego, co w cyklinie najważniejsze, czyli ostrza. Powstaje ono w dość osobliwy sposób, o którym szczegółowo powiem w dalszej części. Teraz ważne, abyś wiedział, że cyklina to nie skrobak!

To wyjątkowe ostrze jest w stanie nie tylko bardzo szybko i efektywnie usuwać resztki farby, ale doskonale sprawdza się na końcowym etapie oczyszczania, czy wygładzania powierzchni drewna. Dzięki znacznej kontroli, jaką ma użytkownik nad narzędziem, cyklina  pozwala na zdarcie określonej ilości materiału, co jest niezwykle przydatne m.in. podczas renowacji mebli, zwłaszcza gdy chcemy, by zachował on pierwotny charakter.

Jak wygląda ostrze w cyklinie?

Najbardziej popularna jest cyklina prostokątna, która posiada 4 krawędzie i każdą z nich możesz zaostrzyć. Najczęściej jednak wykorzystuje się tylko te dwie najdłuższe.

Czy ostrze jest widoczne gołym okiem? Niestety nie. Jedynie mocne zbliżenie pokaże nam wywinięty fragment stali. Przyjrzyj się jednak powyższemu rysunkowi, a zrozumiesz, jak wygląda ten tajemniczy rąbek, który będziesz w stanie wyczuć pod palcami a jeszcze lepiej pod paznokciami.

Ostrzenie cyklin – kiedy to robić?

Cyklinę należy ostrzyć dość często, gdyż ostrze jest bardzo delikatne i szybko ulega zużyciu. Będzie to oczywiście zależało od wielu czynników, m.in. od rodzaju i twardości stali, od grubości cykliny, sposobu zaostrzenia, sposobu używania, gatunku drewna itp. Musisz jednak zdawać sobie sprawę z tego, że bez umiejętności ostrzenia cykliny nie będziesz w stanie jej używać. To nie jest dłuto, które możesz naostrzyć raz na kilka tygodni, czy miesięcy, a ono nadal będzie dawało radę. Cyklina wymaga ostrzenia co ok. 10 minut ciągłej pracy i tego nie przeskoczysz. Możesz jednak znacząco ułatwić sobie ten proces, korzystając np. z poniższych wskazówek.

Warto również zaznaczyć, że nowa cyklina powinna zostać naostrzona, gdyż to, co wydaje się fabrycznie przygotowanym rąbkiem, jest najczęściej pozostałością po procesie cięcia stali. I nawet jeśli ten zadzior całkiem nieźle skrobie farbę, to już ze ścinaniem cienkich warstw drewna sobie nie poradzi, a może tylko uszkodzić powierzchnię mebla, nad którym właśnie pracujesz.

Akcesoria do ostrzenia cyklin

Co może sama cyklina? Niestety niewiele. Bez dodatkowych akcesoriów do ostrzenia, jest to zwykła metalowa blaszka, którą przy odrobinie szczęścia zeskrobiesz starą farbę, ale to też nie jest pewne.

Często spotykam się z zarzutami, że to absurd, żeby do takiej taniej blaszki, trzeba było dokupować tak drogie akcesoria. Ja jednak patrzę na cyklinę nie przez pryzmat jej ceny, czy trywialnego wręcz wyglądu, a poprzez to, co za jej pomocą mogę osiągnąć. I jeśli policzymy, ile zapłacimy za cyklinę + akcesoria, to okaże się, że jest to nadal dużo mniej, niż cena przyzwoitego struga. A już zdążyliśmy ustalić, że przy cyklinie to nawet najlepszy strug nie ma szans…

Podstawowy zestaw do ostrzenia cyklin służących do usuwania nawarstwień

(pozwala ostrzyć krawędzie proste i wypukłe)

• Pilnik płaski o drobnym nacięciu – do wstępnego wyrównania krawędzi cykliny
• Kamień w bloku o granulacji 280/700 – do wygładzenia krawędzi i boków cykliny
• Kratka do regeneracji kamienia w bloku – do wyrównywania powierzchni kamienia
• Podkładka antypoślizgowa do kamieni w blokach – do unieruchomienia osełki podczas ostrzenia
• Stalka – do zawijania rąbka na krawędzi cykliny
• Olej do metalu – znacząco ułatwia ostrzenie, dodatkowo zabezpieczy cykliny przed korozją
• Uchwyt do ostrzenia cyklin – ułatwia ostrzenie, a wraz z zaciskiem pozwala ostrzyć bez użycia imadła.

Podstawowy zestaw do ostrzenia cyklin służących do wygładzania drewna

(pozwala ostrzyć krawędzie proste i wypukłe)

• Pilnik płaski o drobnym nacięciu – do wstępnego wyrównania krawędzi
• Osełka diamentowa – trwała, szybka, precyzyjna, nie wymaga regeneracji, z antypoślizgową bazą
• Stalka – do zawijania rąbka
• Olej do metalu – znacząco ułatwia ostrzenie, dodatkowo zabezpieczy cykliny przed korozją
• Uchwyt do ostrzenia cyklin – ułatwia ostrzenie, a wraz z zaciskiem pozwala ostrzyć bez użycia imadła.

Akcesoria pozostałe, wskazane w przypadku częstego ostrzenia:

• Przyrząd do zrównywania krawędzi cyklin VERITAS + pilnik – pozwala szybko i precyzyjnie przygotować krawędź cykliny pod kątem 90°, a także cykliny nastawne pod kątem 45°.

• Uchwyt nastawny do ostrzenia VERITAS – sprawdzi się idealnie jeśli używasz cyklin często. Pozwala ostrzyć szybko i równomiernie.

Ostrzenie cyklin – wskazówki

W jaki sposób ostrzyć cykliny? Chciałbyś prostą odpowiedź? Nic z tego. W życiu już tak jest, że wszystko… zależy! Tak więc zależnie od Twoich potrzeb, umiejętności, preferencji, czy zasobności portfela będziesz musiał wybrać najlepszą metodę dla siebie. Zasadniczo ostrzenie to bardzo rozległy temat i każdy uważa, że jego metoda jest najlepsza 😉 I ja również będę chciała Cię przekonać do mojej metody, która powstała na bazie dziesiątek godzin doświadczania, czytania, obserwowania. A ponieważ mam dodatkowo możliwość przetestowania wielu różnych akcesoriów, dlatego jestem przekonana, że to technika, która sprawdzi się najlepiej!

Zanim zaczniesz ostrzyć, zapoznaj się z kilkoma przydatnymi wskazówkami:

• Pamiętaj, aby przygotować osełkę zgodnie z zaleceniami (niektóre mogą wymagać zamoczenia w wodzie, a inne użycia oleju – wszystko zależy od tego, jakie kamienie posiadasz).
  
• Osełka, której użyjesz, powinna być zregenerowana, to znaczy jej powierzchnia powinna być pozbawiona wgłębień po poprzednim ostrzeniu. Służy do tego m.in. kratka do regeneracji.
  
• Zaostrzyć możesz każdą krawędź cykliny, a na każdej możesz stworzyć 2 rąbki. Jeśli się na to zdecydujesz, uważaj, aby zaostrzone krawędzie nie skaleczyły Twoich dłoni. Wskazane jest używanie rękawic ochronnych.
  
• Im grubsza cyklina, im większy rąbek, im większy kąt jego zawinięcia, tym bardziej zgrubne i agresywne działanie.
  
• Stal użyta do produkcji cyklin jest stosunkowo miękka, dlatego nie musisz do ich ostrzenia stosować dużej siły. Dotyczy to zarówno pracy z pilnikiem, osełkami, jak i stalką.
  
• Jeśli używasz cyklin wyłącznie do pracy zgrubnej (usuwania kleju, farby), może się okazać, że nie wszystkie etapy wygładzania krawędzi będą konieczne i będziesz mógł je pominąć. Istnieje jednak ryzyko, że taki nierówny brzeg zostawi na powierzchni drewna głębsze rysy.
  
• I najważniejsza moim zdaniem wskazówka: im staranniej przygotujesz krawędź cykliny, tym lepszy efekt osiągniesz. Musisz zatem każdy z etapów dopracować, tak, aby krawędź była idealnie prostokątna i gładka, co pozwoli zbudować na niej trwałe i mocne ostrze.

Ostrzenie prostych krawędzi cykliny

Ostrzenie wypukłych krawędzi cykliny

Kupując nową cyklinę, zanim przystąpisz do pracy, musisz przejść wszystkie kroki.
Jeśli chcesz tylko odnowić rąbek, wystarczy, że wykonasz krok 5 i 6, jednak po ok. trzech odnowieniach, będziesz musiał znowu przejść cały proces od początku.

Jeśli używasz wklęsłej krawędzi cykliny, na pewno zainteresuje Cię artykuł pt. „Jak używać i jak ostrzyć cyklinę typu „łabędzia szyja”?”, w którym omówione zostało zarówno zastosowanie, jak i ostrzenie tego typu gładzic.

Jeśli chcesz, możesz obejrzeć nasz film dot. ostrzenia cyklin.
Prezentowana w nim metoda jest zbliżona do tej prezentowanej powyżej.

Jak dbać o cykliny

Mam nadzieję, że Twoje cykliny są już naostrzone. Doświadczyłeś właśnie, że ostrzenie cyklin wymaga zarówno czasu, jak i doświadczenia. Jeśli więc chcesz ograniczyć ostrzenie do minimum, proponuję zadbać o to, co już udało Ci się stworzyć. W tym celu przede wszystkim chroń ostrza swoich cyklin! Nie przechowuj ich jedna na drugiej, porzuconych gdzieś w kącie. Przeznacz dla nich specjalne miejsce, czy stojak, dzięki czemu ostrza nie będą miały kontaktu z innym metalem.
Dobrym rozwiązaniem będzie zastosowanie specjalnego etui na cykliny, w którym każda z nich otrzyma swoje specjalne miejsce. Takie etui pozwoli też łatwo cykliny przenosić, a także zabezpieczy przed wilgocią.

A jeśli już mowa o wilgoci, to wskazane jest regularne zabezpieczanie metalowej powierzchni olejem, co zapobiega korozji. Powinien to być specjalny olej do konserwacji metalu, np. uniwersalny olej Ballistol.

---

Źródła:
Lee L., The Complete Guide to Sharpening, Taunton Press, 1996
Lie-Nielsen T., Taunton’s Complete Illustrated Guide to Sharpening, Taunton Press, 2014
Robinson M., Preparing a Scraper, Fine Woodworking, 1995
Hurst-Wajszczuk J., Scrapers Demystified, Woodcraftmagazine, 2010

© 2023 CILIO Agnieszka Baraniok-Lipińska
Treści dostępne na blogu objęte są ochroną prawa autorskiego, a ich kopiowanie, powielanie, dalsze rozpowszechnianie lub inne korzystanie bez wyraźnej zgody autora jest zakazane i może skutkować odpowiedzialnością cywilną lub karną. W razie zainteresowania licencją na korzystanie z treści napisz na adres blog@dluta.pl

---

Autorka tekstu:
Agnieszka Baraniok-Lipińska

Od ponad 20 lat prowadzę sklep specjalizujący się w sprzedaży narzędzi do ręcznej pracy w drewnie. Jednak nie tylko sprzedaję te narzędzia, ale przede wszystkim sama ich używam! Choć w swoim warsztacie spędzam długie godziny, gdzie rzeźbię, strugam, szlifuję, wiercę, piłuję, to nadal uważam, że jestem dopiero na początku swojej przygody z drewnem.
Dzięki tej praktyce o narzędziach wiem prawie wszystko, ale przede wszystkim rozumiem potrzeby klientów, szczególnie tych, którzy tak jak ja dopiero się uczą.
Z tematem ostrzenia zaprzyjaźniam się samego początku, najpierw teoretycznie, a od kilku lat również praktycznie. Ze względu na moje zainteresowania rzeźbiarsko-stolarskie, ostrzę zarówno różnego rodzaju dłuta, noże, jak również strugi, czy cykliny.
Bardzo dużą satysfakcję czerpię z uczenia innych, dlatego moje doświadczenie w tej dziedzinie wykorzystuję, tworząc zestawy do ostrzenia, a także prowadząc konsultacje z ostrzenia ręcznego.

---

Powiązane Wpisy