DZIEŃ STOLARZA – 19 marca
Z okazji Dnia Stolarza, który obchodzimy 19 marca, chciałabym napisać kilka słów o historii tego rzemiosła. Stolarstwo, to działalność bardzo nam bliska. W dluta.pl zajmujemy się dystrybucją narzędzi do obróbki drewna, a liczna rzesza naszych Klientów to Stolarze.
STOLARZ – ZAWÓD Z TRADYCJĄ
Stolarz to zawód z tradycjami kształtującymi się od zarania dziejów. Historia stolarstwa zaczyna się wraz z pojawieniem się człowieka pierwotnego, korzystającego z drewna, jako materiału łatwo dostępnego i stosunkowo nieskomplikowanego w obróbce. Pierwotni ludzie wykorzystywali drewno zarówno jako budulec, jak i materiał do wytwarzania przedmiotów użytkowych. Istnieją dowody, że już 5 tys. lat p.n.e. powstawały pierwsze wyroby z drewna. U naszych sąsiadów – Czechów (w Ostrovie) znajdują się datowane na ten okres obudowy studni wodnych.
Początkowo drewno obrabiano w prymitywny sposób, tworzono z niego proste przedmioty codziennego użytku oraz budowano z niego schronienia. Zwiększone zapotrzebowanie i ciągłe doskonalenie umiejętności wpłynęły na różnorodność wyrabianych rzeczy.
Zaczęły wyodrębniać się grupy rękodzielników, którzy specjalizowali się w różnych dziedzinach obróbki drewna.
W ten sposób powstały takie rzemiosła jak ciesielstwo, kołodziejstwo, tokarstwo i właśnie stolarstwo, obok wielu innych.
STOLARSTWO – rys historyczny
Uznajemy, że zawód stolarza wykształcił się na długo przed naszą erą, kiedy to ludzkość zaczynała uczyć się wykorzystywać drewno na różne sposoby. Ludzie pierwotni używali drewna nie tylko jako opał, ale również wytwarzali z niego narzędzia, prostą broń oraz stosowali jako materiał do budowy schronień.
Powstawały pierwsze budynki, ogrodzenia, wyrabiano łyżki, miski, rękojeści do włóczni.
Wiedza przekazywana była ustnie z pokolenia na pokolenie.
STAROŻYTNY EGIPT – kolebką stolarstwa
Historia stolarstwa rozpoczyna się w starożytnym Egipcie (XX-V w. p.n.e.).
Pustynne położenie tego terenu powodowało, iż drewno sprowadzane było tylko przez elity kraju. Surowiec ten uchodził za trudno dostępny i bardzo drogi. Ok. 3,5 tys. lat p.n.e. w Egipcie wytwarzano z drewna pierwsze meble i sarkofagi. Gospodarka drewnem była bardzo oszczędna – niedopuszczalne było marnowanie choćby centymetra surowca.
PRECYZJA od zarania dziejów
Stolarstwo było bardzo dokładne i precyzyjne, drewno wykorzystywano skrzętnie i z dużym szacunkiem, a wyroby były proste i nieskomplikowane.
Używane w starożytnym Egipcie narzędzia to prymitywne piły jednochwytowe, dłuta, kątowniki, pobijaki drewniane.
Stosowano połączenia stolarskie kołkowe i czopowe uznawane obecnie za najbardziej tradycyjne.
Otwory w drewnie wykonywano używając tzw. wiertaczy napędzanych cięciwą łuku.
FORNIROWANIE – forma sztuki
Oszczędność w pożytkowaniu drewna sprowokowała poszukiwania rozwiązań, które pozwalałyby maksymalnie wykorzystać szlachetne i rzadkie gatunki. Tak właśnie powstał fornir, czyli arkusze drewna (wówczas o grubości ok. 6 – 10 mm.), które naklejano na pospolite, dostępne gatunki – uszlachetniając w ten sposób jakość powstałych przedmiotów.
Przykładowo – z jednej egzotycznej kłody drewna, można było wykonać jeden mebel, ale wykorzystując przy tym arkusze forniru doświadczony rzemieślnik mógł wykonać przy ich użyciu wiele sztuk mebli. Przez wieki fornirowanie uchodziło za formę sztuki, a oklejone w ten sposób meble osiągały bardzo wysokie ceny.
STAROŻYTNA GRECJA – eksperymenty i gotowanie drewna
W IX-I w. p.n.e. Grecy zaczęli eksperymentować. Odkryli, że gotowanie drewna uelastyczniaje i pozwala wyginać, co sprawiało, że można było wytwarzać bardziej urozmaicone i wymyślne kształty mebli i innych przedmiotów.
Nauczyli się także zabezpieczać drewno przed ogniem, nasączając je ałunem. Wymyślili liczne połączenia stolarskie m.in. widlice, wczepy proste i trapezowe. Zaczęli wzmacniać połączenia gwoździami i klamrami. Stosowali zawiasy wytwarzane z kości zwierzęcych. Wytwarzali okleiny naturalne znacznie cieńsze niż w Egipcie – o grubości ok. 2 mm. Wymyślili klej z wapna gaszonego, sera i wody, który był wodoodporny. Pojawiły się siekiery, młotki, strugi, pilniki, piły dwuchwytowe. W celu przedłużenia żywotności drewna zaczęto zabezpieczać je woskiem i olejem.
IMPERIUM RZYMSKIE – popularyzacja sztuki stolarskiej
Kolejna epoka w historii stolarstwa, to czasy Imperium Rzymskiego (II w. p.n.e. – III w. n.e.).
Rzymianie podbili prawie całą Europę, a tym samym przejęli całą wiedzę Greków o obróbce drewna.
Do swoich prac wykorzystywali różnorodne gatunki drewna (ze zdobytych terenów) takie jak: buk, klon czy wiąz. Ekskluzywne meble produkowano z Tetraclinis articulata (drzewa cytrusowego), które ceniono na równi ze złotem.
Rzymianie wzbogacili rzemiosło o zawiasy metalowe, nowe metody połączeń, a elementy toczone zaczęły być powszechnie wykorzystywane w rzemiośle meblarskim. Sprawili również, że obróbka drewna stała się powszechna.
STOLARSTWO W ŚREDNIOWIECZU (VII-XV) – powrót do prostoty
Po upadku państwa zachodniorzymskiego nastąpiło załamanie rzemiosła stolarskiego. To czas licznych wojen, który wymusił prostotę rozwiązań. Meble wytwarzano prymitywnymi technikami nie stosując znanych wcześniej połączeń. Elementy łączono kutymi, żelaznymi wstęgami ozdobnymi i gwoździami.
Stosowane narzędzia nie dorównywały wcześniej używanym przez Greków i Rzymian. Ich prostota nie pozwalała na wykonywanie pięknie zdobionych mebli.
Późne średniowiecze – gotyk. Stolarstwo nabiera tempa i rozkwita. Powstaje piła do drewna, napędzana płynącą wodą. To krok milowy w tej dziedzinie, ponieważ udogodnienie to pozwoliło na „zautomatyzowanie” części pracy.
W tym samym okresie powstaje również konstrukcja płytowo-ramowa – do dziś wykorzystywana w stolarstwie. Wynaleziono strugi profilowe pozwalające na wykańczanie krawędzi ram.
W związku z rozwojem snycerstwa powstające meble zaczęły zyskiwać piękne zdobienia. Płaskorzeźby z motywem róży czy winorośli gościły na frontach wielu z nich.
CECH RZEMIEŚLNICZY
Pierwszy w Polsce cech stolarski (cechy troszczyły się o profesjonalizm wykonanych wyrobów) powstał w 1489r. w Krakowie. Dawne ustawy cechowe określały prace należące do konkretnego cechu. Przez jakiś czas funkcjonowała na przykład zasada, że stolarzowi nie można było wykonywać „robót zbijanych gwoździami, a cieśli robót klejonych”. Wierzono wtedy, iż gwóźdź wbity przez stolarza ściągał na niego surową karę. Tylko wysoce wykwalifikowani rzemieślnicy zdobywali tytuł mistrza.
NOWOŻYTNOŚĆ – dynamiczne zmiany w rzemiośle
W Europie rozkwita snycerstwo, meble są bogato zdobione. W renesansie pojawia się nowa technika zdobienia zwana intarsją. Powstają meble wysadzane złotem, srebrem, kością słoniową a także masą perłową.
W baroku królowało meblarstwo dworskie. Specjalnie szkoleni artyści rzemieślnicy projektowali i wykonywali meble na zamówienia królów. Miały być masywne i reprezentacyjne, pokazywać luksus i bogactwo.
Jako technika zdobienia pojawia się markietera (płaska dekoracja).
Lekkie meble pokrywane chińską laką (żywicą sumaka lakowego) pojawiają się w okresie zwanym – rokoko. Meble w tym celu wysyłane są bezpośrednio do Chin.
Z czasem meble zaczęto zabezpieczać lakierami. Początkowo czarnym, czerwonym i złotawym miały one imitować chińską lakę.
W tym też okresie w Anglii powstają pierwsze katalogi z meblami.
WSPÓŁCZESNOŚĆ
Epoka współczesna charakteryzuje się tendencją do uproszczeń. Meble przestają być bogato zdobione, a za największy ich atut uważa się naturalny rysunek drewna i szlachetne okleiny.
Przełomem okazuję się wynalezienie płyty stolarskiej listewkowej, dzięki czemu przemysł meblarski staje się ogólnodostępny. Wykonywanie mebli z różnego rodzaju płyt jest znacznie mniej pracochłonne, a co za tym idzie – stają się one bardziej popularne i osiągalne dla większości społeczeństwa.
Dziś stolarstwo ma różne wymiary. Z jednej strony mamy do czynienia z produkcją masową. Jest ona zautomatyzowana, nie ma konieczności używania w procesie wytwarzania – narzędzi ręcznych, tradycyjnych. Nie muszą w niej brać udziału prawdziwi mistrzowie fachu. Powstałe w ten sposób wyroby są do siebie podobne i nie wyróżniają się między sobą niczym szczególnym.
Z drugiej strony rozwija się stolarstwo tradycyjne, gdzie ceni się prawdziwych mistrzów-stolarzy – osoby znające swoje rzemiosło od podszewki, PASJONACI. Stolarstwo to sztuka. Ręczna praca pozwala na uzyskanie produktów unikalnych i jedynych w swoim rodzaju. Takie wyroby wymagają dużego nakładu pracy i posiadania ogromnej wiedzy i umiejętności rzemieślniczych. Dla nas taki STOLARZ TO PRAWDZIWY ARTYSTA.
Czy wiesz, że…
- w Polsce w XVI w. silnymi ośrodkami stolarskimi był Śląsk z Wrocławiem i Nysą, a w XVII w. rozwinęły się w tej dziedzinie Gdańsk, Toruń i Elbląg,
- w XVIII w. w Warszawie powstały duże manufaktury meblarskie zatrudniające zagranicznych mistrzów i kształcące nowych rzemieślników,
- pierwsza w Polsce szkoła kształcąca stolarzy powstała w 1750 r.
Autor: Anna Mogilnicka
Drodzy Stolarze z okazji Waszego święta życzymy Wam więcej wolnych sobót, niesękatego drewna, ciekawych projektów i samych zadowolonych Klientów.
Życzy zespół Dluta.pl